KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Kavun, tatlı, yenilebilir ve etli meyveleri olan Cucurbitaceae ailesinin çeşitli bitkilerinden biridir. Kavun, botanik bir meyve çeşididir ve 15 derecenin altına yetiştirilemez. Kavun kelimesi, Yunan μηλοπέπων (mēlopepōn) ‘un latinizasyonu olan Latin melopepo’dan türetilmiştir.

Kavunun anavatanı Afrika veya Güneybatı Asya’nın sıcak vadilerinden, özellikle İran ve Hindistan’dır. Kavun, eski Mısırlılar tarafından yetiştirildiği bilinmektedir. Yeni Dünya’daki ilk Avrupalı yerleşimciler 1600’lü yıllara kadar kasaba kavunları olarak kaydedilmiştir. Türkiye 2019 rakamlarına göre 1.854.356 ton kavun üretimi ile Dünya’da ikinci sıradadır.

İKLİM İSTEKLERİ

Kavunlar, büyüme aşamasında herhangi bir donma sıcaklıklarına duyarlı sıcak mevsim yıllık bitkilerdir. Kavunlar en iyi 25° ve 35°C arasındaki sıcaklıklarda büyür. Büyüme, 15°C’nin altındaki sıcaklıklarda yavaşlar ve bitkiler 40°C’nin üzerindeki sıcaklıklara tolerans gösterebilir.

Kavunlar, çok farklı iklim koşullarına sahip Türkiye’nin her bölgesinde yetiştirilir. Akdeniz bölgesinde sera ve tünellerde erkenci olarak yetişir. Daha serin ve kuru bölgelerde geçci ama daha spesifik tat oranı yüksek kavun çeşitleri yetiştirilir. Kavunda da biberde olduğu gibi bölgesel yerel çeşitleri bulmak mümkündür.

TOPRAK İSTEKLERİ

İyi su tutma kapasitesine sahip hafif, iyi drene edilmiş topraklar tercih edilir. Bununla birlikte, kavunlar kumludan kil tınlarına kadar değişen dokulara sahip topraklarda başarıyla yetiştirilir. Bitkiler en hızlı büyüme ve en iyi verim için sabit bir su kaynağına ihtiyaç duyar, ancak kökler aşırı ıslak ve zayıf havalandırılmış koşullarda kök hastalıklarına karşı hassas olduğundan aşırı su uygulamasından kaçınılmalıdır. Toprak pH’sı 6.0 ile 6.5 arasındaki değerlerde iyi yetişir. Optimum büyüme için aynı familyada olan salatalık ve karpuz gibi diğer kabakgil mahsulleriyle rotasyondan kaçının.

SULAMA

Hasattan hemen önce şiddetli yağış, kavunların çok fazla su almasına ve sonuçta meyvelerin çatlamasına ve parçalanmasına neden olabilir.

Akdeniz bölgesindeki ıslak ve nemli koşullar, mantarların ve bakterilerin neden olduğu birçok yaprak hastalığı ve oomycete organizmalarının (Pythium, Phytophthora ve tüylü küfler) ve bakteriyel solgunluğun neden olduğu hastalıklar için uygundur. Külleme ve Fusarium solgunluğu gibi diğer hastalıklar hem Akdeniz hem de diğer kuru bölgelerde ortaya çıkar. Kavunlarda, bitkileri sağlıklı tutmak ve hastalıklardan, böcek, besleme ve yabancı ot rekabetinden korumak ve besin eksikliklerini önlemek önemlidir.

Meyvenin şeker içeriğinin yarısı olgunlaşmanın son haftasında üretilir. Sezon sonunda yaprak hasarı ve kötü bitki sağlığı, düşük şeker seviyesi ve kötü lezzete sahip düşük kaliteli kavunlara neden olabilir. Bunun yanında son hafta yapılan aşırı sulama kavun meyvesinin şeker oranını düşürecektir.

EKİM

Dikimden önce, dikim sırtlarını pürüzsüz ve toprak parçaları ve bitki kalıntılarından arınmış olacak şekilde hazırlanır. Toprak sıcaklıkları en az 14°C olduğunda doğrudan kavun tohumları toprağa düşürülebilir. Kavun tohumları 14°C’nin altındaki toprak sıcaklıklarında çimlenmez ve çimlenme için optimum sıcaklık aralığı 18° ila 25°C’dir. Ülkenin güney bölgelerinde, fide dikimi fidanları genellikle 5 dereceyi bulduğunda serada başlatılır. Fideler o mevsimde genelde 40 günde yetiştirilir. Fidenin toprağa indirilmesi, sera ve tünellerde herhangi bir donma tehlikesi geçtikten sonra gerçekleşmelidir. Bitkilerin düşük sıcaklıklara karşı korunmasına yardımcı olmak için sera örtüleri kullanılabilir. Fide ekilişleri genelde fideliklerde viyollere yapılır. Kavun yapraklarının geniş olması sebebiyle geniş viyol kapları tercih edilmelidir.

Kavunlar dekar başına, çeşide ve bölgeye göre değişiklik göstermek kaydıyla, ortalama 500 – 800 adet ekilir.

Sıra Arası Mesafe 150 – 200 cm Sıra Üzeri Mesafe 60 – 100 cm olmalıdır.

Kavunlar, damla sulama ve plastik malç (plastik kültür) ile yükseltilmiş sırtlara ekilebilir. Plastik malçlar erkencilik ve verimi artırabilir ve siyah malçlar dikim yataklarındaki yabani otları bastırmaya yardımcı olabilir.

Kavunların tohum olarak dikilmesi, 2,5 cm derinliğe ekilir. Eğer kavun standart tohum ise bir göze iki tohum ekimi yapılmalıdır. Kavun ekiminden sonra toprak iyice sulanır. Büyüyen kavun bitkilerinden ikisi de çimlenip bir diğerinden daha uzun ise uzun olan tutulur diğerini çıkarın.

Kavunda, aynı bitki üzerinde hem erkek hem de dişi organları içeren çiçekler bulunur. Bu nedenle kavunlar, polen sağlamak için tozlaştırıcı bitkilerin kullanılmasını gerektirmez. Bal arıları, kavunlar için ana tozlayıcılardır ve çiçeklenme sırasında maksimum meyve elde etmek için dönüm başına en az bir arı kovanı koymak tozlaşmaya yardımcı olacaktır. Her bir çiçeğin tozlaşmayı sağlamak için bal arıları tarafından 10 ila 15 kez ziyaret edilmesi gerekir. Arı kolonisi için uzaklık önemlidir, çünkü hiçbir çiçek bir koloniden 250 metreden fazla uzaklıkta olmamalıdır.

HASAT

Bir kavun mahsulünün ne zaman hasat edileceğini bilmek kısmen sanat ve kısmen bilimdir, ancak gözlem ve pratik yoluyla edinebileceğiniz bir beceridir. Başlamak için, çeşitli tipler için olgunluğunun yaklaşımını veya varlığını müjdeleyen işaretler vardır. Kavun yenmeden önce ne kadar zaman geçmesini beklediğiniz diğer önemli bir husustur.

Kavun çiçekleri haftalar boyunca tozlaştığı için, meyvelerin hepsi aynı anda olgunlaşmaz. Kavun hasat zamanı meyve büyüklüğüne göre değil, meyve olgunluğuna göre belirlenir. Kavun kalitesi ve lezzeti, meyveler tam olgunluğa ulaştığında hasat edilirse en iyisidir. Olgun kavunlar hasat edildikten sonra olgunlaşmaya devam eder, ancak meyvenin çözünebilir katı içeriği hasattan sonra artmaz. Olgunluğu belirlemek için kullanılan faktörler, meyve üzerindeki ağ seviyesini, arka plan rengini ve çözünür katı içeriği (ortalama Brix değeri).

İyi yeme kalitesi için, meyvenin çözünür katı madde seviyesi hasat sırasında ortalama % 12 Brix değerine sahip olmalıdır. Meyve, kesik ve çürükler içermemeli ve iyi iç kaliteye sahip olmalıdır.

Kavunlar en iyi 7 – 10 °C ve % 85-95 nemde depolanır. Tüm kavunlar soğutmadan birkaç gün bekletilir, ancak soğutulursa daha uzun süre bekler. Yalnız soğutma, özellikle zaman içinde kavunun lezzetini donuklaştırabilir ve kavunlar, servis yapmadan önce 1-2 gün oda sıcaklığında tutulursa genellikle daha sulu olur. Bununla birlikte, birçok insan, özellikle sıcak havalarda kavunlarını soğutulmuş olarak yemeyi tercih eder.

Bununla beraber kavun kesildikten sonra servis tabağında 10 – 15 dakika bekletilmesi kavunun şeker oranını yükseltir. Sebebi kesildikten sonra nem kaybı sonucu şekerin suya oranı artacaktır.

Genel itibariyle yetiştirilmesi en zor bitkilerden birisi kavundur. Amaç sadece kavun elde etmek değil; brix oranı, tadı ve rehası mükemmel bir kavun elde etmektir.